دلایل و درمان افسردگی بعد از زایمان

افسردگی بعد از زایمان چیست

با تولد نوزاد احساسات بسیار عمیقی در مادران از شوق و هیجان تا ترس اضطراب و افسردگی شکل می گیرد. افسردگی بعد از زایمان مفهوم غریبی نیست نگران نباشید این تغییر خلق و خوی در مادران بعد از زایمان که معمولا طی ۴ تا ۶ هفته اول بعد از زایمان شروع می‌شوند. ممکن است زودتر، طی حاملگی، یا دیرتر، تا یک سال بعد از زایمان، نیز شروع شوند. درمان به موقع افسردگی بعد از زایمان می تواند هر چه سریعتر باعث پیوند رابطه ی میان نوزاد و مادر شود. افسردگی بعد از زایمان نقص و یا ضعف شخصیتی نیست بلکه صرفا یک عارضه ی بعد از زایمان است که در این مقاله به دلایل و سپس درمان آن می پردازیم.

علائم و نشانه‌های افسردگی پس از زایمان

علائم افسردگی می تواند ضعیف و یا شدید باشد که در نوع ضعیف آن تا دو هفته ادامه می یابد و در نوع شدید آن ممکن است تا یک سال بعد از زایمان نیز به طول بیانجامد. این علائم عبارتند از :

علائم افسردگی می تواند ضعیف و یا شدید باشد که در نوع ضعیف آن تا دو هفته ادامه می یابد و در نوع شدید آن ممکن است تا یک سال بعد از زایمان نیز به طول بیانجامد.

نشانه های افسردگی بصورت خفیف و شدید خود را نشان می دهند. در نوع ضعیف افسردگی پس از زایمان تا دو هفته ادامه می یابد و در افسردگی شدید ممکن است تا یکسال نیز به طول انجامد.

• خلق پایین یا نوسان خلق شدید
• گریه شدید و گاهی بدون علت مشخص
• دشواری در برقراری پیوند با نوزاد (احساس نزدیکی با نوزاد)
• احساس درماندگی کردن
• کاهش تمرکز
• مشکلات اشتها
• مشکل خواب
• خیلی زیاد می‌خوابید.
• دردها یا بیماری‌های مختلف و غیرقابل توجیهی دارید
• احساس می‌کنید از کنترل خارج شده اید.
• در به خاطر سپردن موارد مختلف مشکل دارید.
• نمی‌توانید تمرکز کنید یا تصمیمات ساده بگیرید
• کاهش شوق یا لذت در فعالیت‌هایی مانند تفریحات معمول، غذا، مراقبت از خود و رابطه جنسی
• خستگی شدید یا از دست دادن انرژی
• کاهش علاقه و اشتیاق به فعالیت هایی که از آنها لذت می بردید
• خشم و عصبانیت شدید
• احساس گناه از اینکه مادر خوبی نیستید
• خجالت
• فکر مرگ و یا خودکشی
• افسردگی پس از زایمان ممکن است ماه ها و حتی بیشتر طول بکشد.
• افکار وسواسی در مورد کودکتان
• دوری از خانواده و دوستان یا احساس طرد شدن

افسردگی بعد از زایمان چقدر طول میکشد

افسردگی بعد از زایمان به دلیل تغییرات به وجود آمده در خلق و خو که از تغییرات هورمونی ناشی می شود احساس غم، استرس و افسردگی را باعث می شود. با شروع علایم سعی کنید درمان را آغاز کنید چرا که ممکن است پروسه ای طولانی و نگران کننده که، ماه ها و حتی سال ها می تواند ادامه پیدا کند در انتظار شما باشد.

افسردگی بعد از زایمان به طور معمول یک الی دو هفته بعد از زایمان و در برخی از بانوان بیش از دو هفته یعنی به مدت ۶ ماه ادامه می یابد همچنین حداقل نیمی از بانوان بعد از گذشت سه سال از زایمان هنوز به افسردگی بعد از زایمان دچار هستند.

در افسردگی بعد از زایمان، علل جسمانی و روانی در ایجاد این افسردگی موثر است

تغییرات جسمانی و فیزیکی 

• کاهش چشمگیر هورمون های استروژن و تستوسترون در مادران بعد از زایمان می تواند باعث ایجاد خستگی، افسردگی و پریشانی شود.
• ضعف سیستم عصبی
• ژنتیک
• بیماری‌های زمینه‌ای
• تغذیه‌ نامناسب
• کم خونی
• داروهای شیمیایی
• مصرف دخانیات و تشنج محیطی همگی ممکن است از دلایل افسردگی باشد. به خصوص اینکه اگر مادر در دوران بارداری افسردگی را تجربه کرده و درمان نشده باشد، آنگاه بعد از زایمان نیز افسردگی ادامه خواهد داشت.

تغییرات عاطفی و روحی 

• مادران به دلیل شب بیداری ها با نوزاد خود و همچنین به دلیل تغییرات فیزیکی که بعد از زایمان در اندام آنها ایجاد می شود با اضطراب، احساس بد درگیر شده و در نهایت این احساسات باعث ایجاد افسردگی می شوند.
•  احساس تنهایی
• مشکلات روحی
• اختلافات خانوادگی
• یکنواختی و روزمرگی
• احساس مسئولیت شدید
• خستگی و نداشتن استراحت کافی

تفاوت افسردگی بعد از زایمان با سایکوز ( اندوه ناشی از نوزاد )

برخی از مادران بعد از تولد نوزاد، اندوه ناشی از نوزاد که با علائمی چون تغییر خلق، گریه و اضطراب و نداشتن خواب راحت همراه است روبرو می شوند که در روزهای اول بعد از تولد تا دو هفته ادامه دارد. سایکوز می تواند رفتارهای تهدید کننده را نیز منجر شود که فورا باید درمان شود. در صورتی که مادر کم کاری تیروئید و فقر آهن نیز داشته باشد علایم اندوه ناشی از نوزاد شبیه به افسردگی می شود.

افسردگی شرایطی بسیار شدیدتر از سایکوز است و برای تشخیص و درمان فوری و به موقع آن باید با پزشک و روانشناس درمیان بگذارید و تمام علائمتان را عنوان کنید. اندوه ناشی از نوزاد خیلی سریع برطرف می شود ولی افسردگی ممکن است ۱ الی ۳ سال نیز ادامه داشته باشد.

درمان اندوه ناشی از نوزاد بدین نحو است که باید تا جایی که می توانید استراحت داشته باشید با مادرانی که تازه صاحب فرزند شده اند ارتباط بگیرید از موادی مثل الکل که تاثیر مستقیمی بر روی خلق و خویتان می گذارند پرهیز کنید و از خانواده ودوستانتان کمک بگیرید.

روش های درمان افسردگی پس از زایمان

افسردگی بعد از زایمان اغلب با روان درمانی، درمان می شود. روش های درمانی افسردگی خفیف با شدید متفاوت است.

درمان افسردگی خفیف بعد از زایمان

• انجام تمرینات ورزشی در دوران بارداری همچون یوگا و مدیتیشن به حفظ تعادل جسمی و ذهنی مادر و جنین کمک می‌کنند چون علاوه بر تمرینات کششی و جسمانی به تقویت ذهن و ایجاد نگرش مثبت و دور شدن از افکار منفی نیز منجر می شود.
• شیر دادن به نوزاد، در آغوش کشیدن و ایجاد ارتباط لمسی و چشمی با او، از جمله کارهایی است که در روند بهبود یافتن مادر از افسردگی موثر است. 
• رژیم غذایی سالم، مصرف ویتامین ها و مواد معدنی لازم در دوران بارداری، از ضعف جسمی و عصبی مادران بعد از زایمان جلوگیری می کند.
• حمایت همسر و خانواده می تواند مهمترین نقش در تسکین علائم این بیماری داشته باشد. با کمک کردن به مادر و بالا بردن تحمل و ظرفیت خود باری از دوش مادر برداشته تا این پروسه با آرامش طی شود.
• مصرف گیاهان دارویی که باید با تجویز پزشک مورد استفاده قرار گیرند زیرا هرچند که داروهای گیاهی اثر آرامش بخش دارند ولی در زمان شیردهی ممکن است تاثیرات مخربی بر نوزاد و مادر داشته باشد. 

درمان افسردگی شدید بعد از زایمان

روان درمانی

فرد با روان درمانی و صحبت کردن با روان درمانگر می تواند به خود در تسریع بهبودی و درمان کمک موثری کند. روان‌ درمانی باعث کاهش، اضطراب، افسردگی، ناامیدی، ترس و  توهمات خیالی می‌شود. گاهی خانواده درمانی یا رابطه درمانی نیز کمک کننده است.

داروهای ضد افسردگی

روانپزشک معمولا داروهای ضد افسردگی برای مادر شیرده تجویز می کند که کمترین عارضه و خطر را برای نوزاد داشته باشد چرا که دارو از طریق شیر به نوزاد منتقل می شود. لازم است که بیمار در مورد تعیین میزان خطرات بالقوه در مقایسه با فواید داروی پیشنهادی با پزشک همکاری کند.

طبق مطالعات در بین ضدافسردگی‌ها سه حلقه‌ای‌ها (TCA) مانند ایمی پرامین و نورتریپتیلین کم خطرترین داروها برای نوزاد هستند، البته اگر فردی دچار مشکلات قلبی، صرع یا افسردگی شدید با تفکرات خودکشی باشد نمی تواند از این دسته دارویی استفاده کند و برای این افراد معمولا مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) مانند پاروکستین و سرترالین تجویز می‌شود.

عوارض دارویی و شدت مسمومیت این دسته داروها در مقایسه با مهارکنندگان اختصاصی بازجذب سروتونین بیشتر است. به هر حال مطالعات ضدافسردگی‌‌های سه حلقه‌ای را نیز در درمان افسردگی پس از زایمان موثر نشان داده‌اند.

 سه حلقه‌ای‌‌ها یا مهارکنندگان اختصاصی بازجذب سروتونین بیشتر برای درمان افسردگی پس از زایمان تجویز می‌شوند، سایر داروهای ضدافسردگی نیز، نظیر مهارکنندگان بازجذب نوراپی‌نفرین و سروتونین و مهارکنندگان بازجذب دوپامین، برای درمان این بیماری کاربرد دارند. در بیشتر زنان بهبودی بین دو تا شش هفته پس از درمان قابل مشاهده است.

مقادیر پاروکستین و سرترالین که در نهایت وارد شیر می‌شود بسیار کم است. با درمان مناسب علائم افسردگی بعد از زایمان معمولا بهبود می‌یابد. با درمان مناسب می توان علایم افسردگی را بهبود بخشید و مهم است که زودتر از موعد درمان را قطع نکنید تا مبادا منجر به عود بیماری نشود.

ضد افسردگی ها برای درمان علایم اصلی اختلال، بهترین گزینه است. بنزودیازپین‌‌ها برای رفع اضطراب در افسردگی پس از زایمان بسیار موثر است. در مطالعات انجام شده میزان اثر بخشی ضد افسردگی ها در درمان افسردگی اثبات شده است. 

در میان داروهای ضدافسردگی، به دلیل اثربخشی به اثبات رسیده، شیوع کمتر عوارض، ایمنی دارو ، بالا بودن دوز مسمومیت و نیاز به مصرف یک‌بار در روز، مهارکنندگان اختصاصی بازجذب سروتونین، این گروه داروهای ضدافسردگی به عنوان خط اول درمان افسردگی پس از زایمان شناخته شده‌اند.

به دلیل میزان اثر بخشی داروهای ضد افسردگی، شیوع کمتر عوارض، ایمنی بالا، مهار کنندگان اختصاصی باز جذب سروتونین، این گروه داروها در خط اول درمان افسردگی بعد از زایمان شناخته می شوند.

از دسته داروهایی که برای انواع متوسط تا شدید افسردگی بعد از زایمان درمان استاندارد و به اثبات رسیده هستند داروهای ضد افسردگی اند. درمان های دیگری نیز نظیر اسیدهای چرب امگا۳، ضد اضطراب ها و هورمون درمانی درمان کمکی افسردگی بعد از زایمان هستند.

درمان افسردگی پس از زایمان با داروهای گیاهی

مصرف داروها و مکمل ها ی گیاهی باید مورد تائید سازمان غذا و دارو باشند با این حال استفاده ی همزمان با داروهای شیمیایی می توانند تداخل داشته و مشکلاتی ایجاد کنند. بسیاری از چیزهایی که مادران در زمان شیردهی می خورند از طریق شیر می تواند به نوزاد منتقل شود پس حتما قبل از استفاده از داروهای گیاهی، حتی اگر بی عارضه به نظر برسند حتما با پزشک خود مشورت کنید.

در طب سنتی، یکی از راهکارها استفاده از دمنوش های گیاهی کاهش استرس وآرامش اعصاب است که می تواند در درمان افسردگی نیز موثر باشد.

• گیاه خار مریم یکی از گیاهانی است که یرای درمان افسردگی استفاده می شود ولی هنوز در تحقیقات علمی انجام شده بی خطر بودن آن برای زنان شیرده، مورد تایید قرار نگرفته است.
• کمبود اسیدهای چرب امگا ۳ ممکن است با ایجاد حالت افسردگی پس از زایمان مرتبط باشد.
• استنشاق عطر گل نسترن و مصرف دمنوش بادرنجبویه
• استفاده از بخور سرکه به تناسب آب ۴ لیتر و سرکه ۱ لیتر
• پیاده روی و رفتن به کوه
• آواز خواندن با صدای بلند
• نرفتن به مراسم عزاداری
• توجه نکردن به افسردگی
• بوییدن گلاب
• ماساژ، تمرینات ریلکسیشن یا آرام سازی جسمانی می‌تواند به شما کمک کند تا با افسردگی کنار بیایید.
• مدیتیشن روی تمرکز کار میکند و کمک می کند که در لحظه زندگی کنید.
• نور درمانی یکی از دیگر روش های درمان افسردگی در طب سنتی است. البته نور درمانی با نور شدید در دوران بارداری باعث بهبود افسردگی شده در دوران پس از زایمان تحقیقاتی در رابطه با بهبود افسردگی با نور شدید نشان داده نشده است.
• یوگا از روش های اثبات شده برای رفع افسردگی خفیف تا متوسط است.

برای افسردگی بعد از زایمان چه بخوریم

برای درمان افسردگی بعد از زایمان یکی از راهکارها داشتن تغذیه و رژیم غذایی مناسب است. در برنامه غذایی برای درمان افسردگی باید ویتامین های گروه ب را جا داد که عبارتند از:

ویتامین ب۱ که در تخمه آفتاب گردان، جوانه گندم، سویا، گردو، گروه حبوبات، سیب زمینی، بادام و غلات صبحانه موجود است.

ویتامین ب۳ که در پنیر، کنجد، جوانه گندم، نان سبوس دار، جو، گروه حبوبات به ویژه نخود، بادام زمینی یافت می شود.

ویتامین ب۵ که در لوبیا، نخود، آرد جوی دو سر، بادام هندی، سویا و کلم بروکلی موجود است.

ویتامین ب۱۲ که تخم مرغ، ماهی، جگر، شیر و پنیر سرشار از ب ۱۲ هستند.

ویتامین ب۶ که در بادام و کره بادام زمینی، جوانه گندم، موز، آووکادو، گندم، کشمش، سویا و گردو موجود است.

ویتامین ب۷ که در تخم مرغ، جگر، کلم،  موز، هندوانه، قارچ و توت فرنگی یافت می شود.

اسید فولیک یا ب۹ که در اسفناج، انواع لوبیا، کاهو، کلمف زرده تخم مرغ، گوشت گاو، مرکبات و جگر یافت می شود.

در رژیم غذایی برای درمان افسردگی پس از زایمان روی و آهن را حتما باید بگنجانید. اسید های چرب امگا ۳ و ۶ نیز باید به صورت تعادل در هم مصرف شوند، ماهی تن و سالمون سرشار از امگا۳ هستند که توصیه می شود تا ۴ ماه پس از زایمان حتما مصرف آن را در دستور کار قرار دهید. نوشیدن مایعات و مصرف پروبیوتیک ها نیز می تواند افسردگی را کاهش دهد.

روش های دیگر در درمان افسردگی بعد از زایمان

در زندگی روزمره با عمل به توصیه هایی که بر اساس برنامه ی درمانی بیمار است می توان سرعت بهبود را افزایش داد.

• شیوه زندگی سالمی انتخاب کنید

در فعالیت های روزانه ی خود پیاده روی با نوزاد و انواع ورزش ها را قرار دهید. به طور متناوب غذا بخورید تا قندخون خود را در حالت تعادل حفظ کنید، استراحت کافی و باکیفیت داشته باشید، غذاهای سالم مصرف کنید و از الکل دوری کنید.

• برای خود زمان بگذارید

برای خود وقت بگذارید زمانی را تنها به خود اختصاص دهید به این معنا که نوزاد را نزد همسرتان و یا دوستی قرار دهید و همچنین زمانی را نیز به بودن در کنار همسر و دوستانتان قرار دهید.

• انتظارات واقعی داشته باشید

به روح و جسم خود فشار نیاورید با برنامه ریزی مدیریت کارها را بر عهده بگیرید تا استرس شما کاهش یابد. هرکاری که توان آن را دارید انجام دهید و بقیه را رها کنید.

پیشگیری از افسردگی بعد از زایمان

اکر شما سابقه افسردگی دارید یا در بارداری قبلی خود افسردگی بعد از زایمان داشته اید به محض اطلاع یافتن از بارداری یا پیش از آن به به دکتر زنان و زایمان خود اطلاع دهید.

در طی بارداری پزشک می تواند علائم و نشانه های افسردگی را در شما مشاهده کند و از شما بخواهد که پرسشنامه افسردگی را کامل کنید و در صورت نیاز به درمان، داروهای ضد افسردگی برایتان تجویز کند .

افسردگی های خفیف با مشاوره و یا درمان های دیگر نیز می تواند مدیریت شود.

پزشک ممکن است که اولین معاینه ی بعد از زایمان را اختصاص به تست برای نشان دادن افسردگی بعد از ایمان قرار دهد.

اگر سابقه افسردگی بعد از زایمان دارید روانپزشک، روان درمانی شما را بلافاصله بعد از زایمان توصیه می کند.

داشتن تغذیه و رزیم غذایی سالم در طول بارداری میتواند از افسردگی بعد از زایمان در شما جلوگیری کند.

انجام ورزش روزانه در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری ها از جمله افسردگی بعد از زایمان موثر است.

عدم مصرف الکل، مواد و سیگار

داشتن پیوندهای عاطفی قوی با اطرافیان

استفاده از برخی از مکمل‌ها بنابر تجویز پزشک متخصص

نقش همسر یا خانواده در درمان افسردگی بعد از زایمان مادر چیست؟

 غالبا خانم ها پس از زایمان دچار اضطراب و ناراحتی و حالتی ناخوشایند می‌ شوند. چنانچه این احساسات طولانی شود یا شدید باشد، فرد دچار افسردگی بعد از زایمان شده و باید گفت نخستین کسی که به این تغییرات و حالات زنان پی می برند، همسرانشان هستند.

خانواده به خصوص همسر نقش بسیار کلیدی در بهبود افسردگی زنان بعد از زایمان داشته و با ایجاد احساس همدردی و درک شرایط روحی مادر می‌توانند به او کمک کنند. در طول دورانی که مادر نوزاد مبتلا به افسردگی است، آنچه که می تواند بسیار زیاد از میزان افسردگی مادر کم کند توجه، محبت، درک و نوازش کردن همسر است.

یکی از روانپزشکان برجسته میگوید: افسردگی پس از زایمان یا PDD یک بیماری ارثی است و همچنین میگوید مادر بودن در انزوا اتفاق نمی افتد.

شوکه و یا نا امید نشوید این مشکل شایعی است و می تواند به طور موثری با همراهی و حمایت شما درمان شود.

به حرف های او گوش دهید با او زمان بگذرانید تا اطمینان خاطر پیدا کند که بهبود خواهد یافت.

همسر خود را جدی بگیرید. و اگر قصد ضربه زدن به خود را داشت آرامش خود را حفظ کنید و درخواست کمک حرفه ایی کنید.

در مورد افسردگی بعد از زایمان اطلاعات بیشتری از دکتر او بخواهید تا نگرانی هایتان برطرف شود و همسر خود را تشویق کنید که برای درمان کمک بخواهد. 

در کارهای خانه، غذا دادن و عوض کردن کودک به همسرتان کمک کنید.

اگر شریک زندگیتان افسردگی پس از زایمان دارد، خود شما نیز ممکن است حمایت لازم داشته باشید.

اگر این اولین فرزند شماست، شاید احساس کنید که توسط شریک زندگی خود به یک طرف رانده شده اید. سعی کنید احساس رنجش نکنید. شریک زندگی تان نیازمند به کمک و حمایت شما است. 

نتیجه گیری

افسردگی پس از زایمان، عارضه ی شایعی در میان مادران است . مهم است که بدانید شما در ایجاد این شرایط مقصر نیستید. بهتر است از یک روانشناس و در صورت نیاز از یک روانپزشک کمک بگیرید تا مدت زمان افسردگی بعد از زایمان کوتاه تر و در نهایت بهبود ببخشید. درمان افسردگی بعد از زایمان، باید مورد توجه مادر و اطرافیان قرار بگیرد.

عدم توجه به افسردگی مادران و شدت یافتن این بیماری، می تواند علاوه بر آسیب روانی به مادر و نوزاد ممکن است جان هر دوی آنها را تهدید کند. به همین دلیل، با مشاهده نشانه‌های اولیه افسردگی در مادران پس از زایمان، به دنبال درمان آن باشید. در نتیجه با آگاهی از علائم افسردگی پس از زایمان و راه های برخورد یا این شرایط به بهترین نحو ممکن این شرایط را مدیریت کنید.