سلامت و بهداشت روان در دوران بارداری

سلامت روان در دوران بارداری

مشکلات روانی شایع در دوران بارداری، علائم وضعیت خطرناک زنان باردار، راهکارهای مراقبت از سلامت روان در دوران بارداری، از جمله مواردی هستند که در سایت پرشین لیدی مجله تخصصی بانوان ایران، مورد بررسی قرار می گیرند.

بهداشت روان در بارداری یکی از مهمترین مقوله هایی است که باید به آن توجه داشت. یکی از مهمترین دوره ها در زندگی بانوان، بارداری است. حساسیت این دوره تا جایی است که در صورت عدم مراقبت، اهمیت و عدم توجه به نیازهای عاطفی و حمایتی زنان باردار، نه تنها سلامت جسمی که سلامت روانی مادر و جنین به مخاطره می افتد.

تغییرات هورمونی باعث ایجاد هیجانات و اضطراب های بالا، تغییر در خلق و خو، تغییر در رژیم غذایی و تغییر در بسیاری از عادت ها و حالات می شود. لازم است که مردان آگاهی بیشتری در مورد این دوران داشته باشند تا با درک وضعیت همسران خود، از آنان به خوبی مراقبت و حمایت کنند.

ضرورت مشاوره قبل از هر امر و تصمیمی به ویژه تصمیم بر بارداری بسیار حائز اهمیت است. برای مراقبت در دوران بارداری نیاز است که از نحوه مراقبت از سلامت جسم و روان در این دوران آگاه باشید. از این جهت بعد از اطمینان از آمادگی و توانایی جسمی برای حاملگی و مراقبت های بارداری، باید سلامت روان خود را نیز مد نظر قرار دهید. به دلیل تغییر خلق و خو در این دوران سلامت روان در بارداری بسیار با اهمیت می شود.

روحیه بد در بارداری

در طول نه ماهه بارداری به دلیل تغییر در خلق و خو هیجانات، استرس ها، زود رنجی ها، نداشتن تحمل باعث می شود حال خوشی نداشته باشید و اعتماد به نفستان پایین می آید اینجاست که اهمیت به سلامت روان برای خودتان و جنین در حال رشد مورد توجه قرار می گیرد. برای داشتن حال خوب در بارداری باید کارهایی را انجام دهید که در ذیل به موارد ی از آن اشاره می کنیم.

داشتن حال خوب در بارداری

برای حفظ کردن روحیه و بالا بردن اعتماد به نفس خود در دوران حساس بارداری پیشنهاد می شودکه:

با همسر،دوستان و اعضای خانواده خود در مورد آنچه باعث نگرانیتان شده صحبت کنید.

با دوستانتان تفریح کنید در پارک و سینما وقت بگذرانید تا روحیه شادی داشته باشید.

غذاهای روزانه سالم را در برنامه غذایی خود بگنجانید.

سعی کنید نفس های عمیق بکشید تمام انرژی های منفی را در ذهن و اطراف خود با افکار مثبت و تمرکز دور کنید تا به آرامش برسید.

درست است باردارید ولی بارداری به معنای سکون نیست فعالیت داشته باشید تا جسم و روانتان انرزی دریافت کند.

مشکلات روانی شایع در دوران بارداری

از جمله مشکلات شایع و رایجی که در دوران بارداری سلامت جسم و روح مادر و کودک را تحت تاثیر قرار می دهد استرس، افسردگی و تغییر در اشتهاست. طبق تحقیقات انجام شده روانشناسی بارداری، تقریبا ۷ درصد از زنان در طول دوران حاملگی خود به افسردگی دچار شده اند. نشانه هایی که می توان تشخیص به افسردگی داد و سریع اقدام به درمان کرد عبارتند از:

• کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس
• عدم انگیزه و لذت نبردن از زندگی و فعالیت های نشاط آور
• اضطراب بیش از اندازه در مورد سلامت جنین
• نوشیدن الکل، استعمال دخانیات
• رژیم غذایی نامناسب
• افکار خودکشی
• عدم تمرکز
• مشکل در خواب
• تغییر مدام در احساسات، گریه بی دلیل و بی قراری

افسردگی در دوران بارداری را باید سریعا درمان کرد، چرا که ادامه یافتن و درمان نکردن آن، باعث افسردگی بعد از زایمان می شود که می تواند تا یکسال بعد از زایمان نیز به طول بیانجامد.

از دیگر مشکلات رایج در دوران بارداری، که حدود ۳۰ درصد از زنان باردار آن را تجربه کرده اند اضطراب است که در صورت شدت، اختلال اضطراب به اشکال مختلفی خود را نشان می دهد:

• فوبیا که نوعی اختلال اضطراب است که به صورت ترس شدید از زایمان یا زایمان طبیعی در فرد ایجاد می شود.
• اختلال استرس بعد از سانحه زمانی رخ می دهد که زن باردار، تجربه زایمان ناموفق، سقط جنین یا مرگ نوزاد داشته است
• تغییر در ظاهر و فیزیک زن باردار می تواند فوبیای اجتماعی یا جمع هراسی را در پی داشته باشد به این نحو که از حضور در اجتماع و قضاوت شدن واهمه داشته باشند.

تمامی این اختلالات ، مشکل در خوابیدن، ترس شدید و مداوم، عدم آرامش و افکار منفی را در پی دارد.

نوع دیگری از اختلال، اختلال و تغییر در اشتها و رژیم غذایی است که به صورت، بی اشتهایی و پرخوری خود را نشان می دهد.

علایم وضعیت خطرناک زنان باردار

حالات مختلف و تغییرات جسمی و روانی در دوران حاملگی را در بالا عنوان کردیم ولی بعضی از این حالات وضعیت خطرناک محسوب می شوند که عبارتند از:

• افکار خودکشی
• فرار از منزل
• توهم و هذیان
• تحریک پذیری
• امتناع از خوردن
• بی قراری
• عصبانیت
• روحیه افسرده
• اختلال در خواب و اشتها
• بی حوصلگی
• کم بودن انرژی

استرس و راههای مقابله با آن در دوران بارداری

استرس چیز عجیبی نیست همه ما در طول روز آن را تجربه می کنیم ولی در دوران بارداری استرس اگر بیش از اندازه باشد سلامت جنین را به خطر می اندازد. چرا که وضعیت جسمی و روانی جنین بسته به شرایط مادر دستخوش تغییر می شود. برای مقابله با استرس بیش از حد، چند پیشنهاد برای شما داریم:

• مایعات زیاد بنوشید
• از تکنیک های تنفس عمیق استفاده کنید
• وعده های غذایی سالم و منظم داشته باشید
• در کلاس های ورزشی بارداری شرکت کنید
• خود را خسته نکنید زمانی از روز را به استراحت خود اختصاص دهید
• در جمع دوستان قرار بگیرید و با هم تعامل کنید

راهکارهای مراقبت از سلامت روان در بارداری

در طول نه ماه بارداری، با توجه به حالات مختلف روحی و جسمی، برای حفظ سلامت و بهداشت روان روش هایی پیشنهاد می شود که می توانید اعتماد به نفس خود را افزایش داده و دوران سالم و شادی را هم برای خود و هم برای جنین به ارمغان بیاورید.

• یکی از راهکارهایی که می توانید با افسردگی و ناراحتی های روحی این دوران مقابله کنید صحبت کردن در مورد نگرانی های ذهنیتان است با همسر دوستان و خانواده. سعی نکنید به تنهایی با این موضوع برخورد کنید هم صحبتی با دیگران هم باعث آرامش شما می شود و هم اینکه اطلاعات شما را در این زمینه بالا می برد. پس سکوت نکنید.
• کارهای شادی آور انجام دهید تا روحیه خود را تقویت کنید مثلا به سینما یا به پارک بروید. وقت خود را با دوستانتان بگذرانید.
• رژیم غذایی سالم و مناسب این دوران داشته باشد تا انرژی شما و کودکتان تامین گردد.
• از ورزش هایی که تمرکز و آرامش شما را بالا می برد استفاده کنید مثل یوگا و مدیتیشن البته زیر نظر پزشک. نفس عمیق بکشید و افکار منفی را از خود دور کنید تا زایمان آسانی داشته باشید.
• پیاده روی و شنا در بارداری می تواند اضطراب های روزانه را از شما دور کند. پس ورزش را در اولویت کارهای روزانه خود قرار دهید.
• یکی از کلیدی ترین راهکار برای بهبود سلامت روان در بارداری، نقش همسر است که می تواند تضمین کننده سلامت در مادر و جنین باشد.
• پذیرش بارداری و داشتن اطلاعات لازم توسط زن و شوهر در خصوص تغییرات در این دوران

روان‌درمانی برای مراقبت از سلامت روان در دوران بارداری

بهداشت و سلامت روان زنان باردار به اندازه سلامت جسم اهمیت دارد. مشکلات روانشناختی در دوران حاملگی شدت و ضعف دارند در گروهی می توان از روان درمانی و در گروهی دیگر از دارودرمانی استفاده کرد.

در روش روان درمانی یک روان درمانگر مجرب و مسلط درمان را برعهده می گیرد. در این وضعیت دو گروه وجود دارند گروهی که سابقه اختلال داشته اند و درمان شده اند و در حاملگی با علایم مشابهی روبرو شده اند و گروهی دیگر که اولین بار است که همچین حالات و تغییراتی را تجربه می کنند.

روانشناس و پزشک معالج هر دو باید از وضعیت پیش آمده با خبر باشند. برای کاهش علایم در فرد روانشناسان گفتگو درمانی را پیش می گیرند و در کنار آن از تکنیک های تنفس، یوگا و مدیتیشن نیز استفاده می کنند.

دارو‌درمانی برای مراقبت از سلامت روان در دوران بارداری

در کنار روان درمانی در صورت نیاز برای تسهیل فرآیند درمان، دارو درمانی تجویز می شود. بانوانی که قبل از حاملگی به دلیل داشتن اختلال داروهایی مصرف می کردند ممکن است نیاز به ادامه ی استفاده از این داروها احساس شود که صد البته باید با نظر روانپزشک و پزشک زایمان برای رفع مشکل روانشناختی صورت گیرد.

مراقبت از همسر باردار

در برهه حساس زندگی بانوان یعنی بارداری کلیدی ترین نقش حمایتی بر عهده همسر و پدر آینده نوزاد است تا حال روحی مادر بهبود یافته و روحیه اش تقویت گردد هورمون هایی که در بارداری آزاد می شوند تغییرات خلق وخویی، تهوع، نگرانی و … را به همراه دارند از جمله کارهایی که همسر زن باردار در این دوران باید انجام دهد عبارتند از:

• ایجاد محیط امن و آرام در خانه
• همکاری و مشارکت در انجام کارهای خانه
• همدردی ، همفکری و توجه به نیازهای همسر همچون نیاز به حمایت شدن و اهمیت دادن
• ناراحتی ها و مشکلات این دوران را درک کنید و اگر علایم خطرناکی را مشاهد کردید با پزشک تماس بگیرید
• احساس خستگی و ناتوانی که در همسر شما ایجاد شده با ایجاد انگیزه و توجه به او کاهش دهید.
• در این زمان با همکاری و مشارکت در کارهای خانه مثل شستن ظرف ها، درست کردن غذا تمیز کردن خانه استرس او را کاهش دهید.
• از دیگر موارد حمایتی عاطفی از همسر باردار توجه به تغذیه او در دوران بارداری است. در این دوران رژیم غذایی سالمی باید داشته باشد به صورت منظم ورزش کند و از مکمل ها و ویتامین های مورد نیاز استفاده کند. شما به عنوان شوهری مهربان می توانید در رعایت این رژیم غذایی به همسرتان کمک کنید.
• از جملات محبت آمیز و عاشقانه استفاده کنید او را نوازش کنید تا محبت و آرامش در بین شما زیاد شود چرا که توجه به نیازهای عاطفی بانوان در این دوران بسیار حائز اهمیت است.

رفتار با زن باردار در اسلام

همواره در دین اسلام به تکریم مقام زن اشاره شده و به خصوص حمایت از مادران در دوران بارداری اهمیت بسیاری داشته است. رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرمایند: هنگامی که زن آبستن می شود مانند کسی است که روزها روزه بگیرد و شب ها در عبادت خدا شب زنده دار باشد.

جنین در رحم با روحیات مادر و رفتار اطرافیان مادر رشد می یابد پس توجه به روحیات جنین اهمیت والایی دارد. در اسلام به تغذیه زنان باردار نیز توجه شده و توصیه هایی برای زیبا شدن جنین، باهوش شدن و … داده شده که چند مورد را ذکر می کنیم.

پیامبر فرموده اند زنان باردار در آخرین ماه خرما بخورند تا فرزندی خردمند و پارسا داشته باشند.

امام صادق (ع) فرمودند به زنان باردار به بخورانید که اطفال شما را زیبا می کند.

پیامبر فرموده اند: هر زن آبستنی که خربزه بخورد بچه اش زیبا و خوش اخلاق می شود.

نتیجه گیری

 به همان میزان که سلامت جسمانی در دوران بارداری از اهمیت بسزایی برخوردار است مراقبت از بهداشت و سلامت روان در این دوران نیز بسیار مهم است. روان مادر در دوران حاملگی با توجه به تغییرات هورمونی، دستخوش تغیییر می شود و این حالات و تغییرات بنا به سابقه روحی و روانی مادر قبل از بارداری، سلامت جنین را نیز تحت الشعاع قرار می دهد.

بنابراین از نکات مهم در این دوران مهم و حساس، رسیدگی به نیاز های عاطفی مادر و برخورد مناسب با احوالات ایجاد شده در خلق و خوی او توسط همسر، خانواده و دوستان است. کما اینکه آگاهی داشتن از این تغییرات و چگونگی مواجهه با آن از جانب نزدیکان علی الخصوص شوهر می تواند تضمین کننده سلامت روان مادر و جنین باشد. پس کوچکترین علایم ایجاد شده در خلق و خو را جدی بگیرید و با راهکارهای ارائه شده در کاهش و درمان آن بکوشید تا دوران بارداری آرام و سلامتی را پشت سر بگذارید.