هر آنچه در مورد مراقبت های بارداری باید بدانیم

مراقبت در بارداری به دلیل حساسیت این دوران بسیار حائز اهمیت است و باید از قبل از دوران بارداری نکات و مواردی را رعایت نمود. سلامت و آمادگی پیش از بارداری، شرایط مناسبی برای بارداری سالم برای مادر و جنین و جلوگیری از آسیب های احتمالی  برای فرزند ایجاد می کند. با توجه به اینکه زنان زمان بارداری از نظر خلق و خو و فیزیکی دچار تغییراتی می شوند، نیاز به مراقبت های بارداری اعم از پیروی از یک رژیم غذایی مناسب  و ورزش کافی دارند هم چنین باید از انجام  برخی از اعمال خطرناک پرهیز کنند و معاینات و آزمایشاتی را به تجویز پزشک انجام دهند.

برای مطالعه و دیدن مقالات دیگر و مرتبط با بارداری از مجله تخصصی بانوان دیدن فرمائید.

صفر تا صد مراقبت در بارداری

همانطور که می دانید قطع قاعدگی به مدت یک هفته، تهوع و استفراغ، تکرر ادرار، خستگی، حساسیت پستان ها می توانند از علامت های حاملگی باشند. سونوگرافی از واژن یا مهبل ۴ هفته پس از لقاح بارداری را تشخیص می دهد. در صورت باردار بودن مراقبت ها را باید شروع کرد و توصیه می شود که از قبل از اقدام به بارداری نکاتی را رعایت کنید تا زایمان سالم و فرزند سالمی داشته باشید.

مراقبت های دوران بارداری هفته به هفته

مراقبت در بارداری را می توانیم به صورت هفته به هفته تقسیم کنیم یعنی از هفته ششم تا هفته چهل و یکم. در اینجا به مراقبت های هفته به هفته بارداری ، از معاینات، آزمایش ها تا مکمل و واکسن ها مورد نیاز تجویز می شود اشاره می کنیم.

هفته ششم تا دهم مراقبت در بارداری

در اولین مراقبت به بررسی شرح حال، وضعیت بارداری و سن بارداری، سابقه بیماری و دارویی، سابقه بارداری و زایمان، اعتیاد، ناهنجاری های ژنتیکی و روانی پرداخته می شود.

پزشک آزمایش هایی از قبیل، HBSAg، HIV، CBC کومبس غیرمستقیم و VDRL ، GCT اگر خطر دیابت و فشار خون وجود داشته باشد برای شما تجویز می کند.

اندازه گیری قد و وزن، تعیین توده بدنی، معاینه به صورت فیزیکی از قلب، تیروئید، ریه پستان، معاینه دهان و دندان، واژن و لگن نیز از معاینات تجویزی پزشک در اولین مراقبت است.

مصرف مکمل دارویی چون اسید فولیک  روزانه به میزان ۴۰۰ میکروگرم.

هفته شانزدهم تا بیستم مراقبت در بارداری

در مراقبت دوم  مصاحبه و بررسی شرایط جسمی و روحی مادر، بررسی علایم خطرناک، تعییین سن بارداری، تروما در دستور کار قرار دارد.

از نظر معاینه بالینی اندام ها، صدای قلب جنین، ارتفاع رحم، وضعیت عمومی، وزن گیری در دستور کار قرار می گیرد.

در هفته ۱۶ تا ۱۸ انجام سونوگرافی، توصیه برای آزمایش Quadruple برای تشخیص سندروم داون در هفته ۱۵ تا ۲۰ از جمله آزمایش های تکمیلی است که باید صورت گیرد.

مصرف مکمل دارویی آهن و مولتی ویتامین به صورت روزانه از هفته ۱۶ بارداری باید شروع شود.

هفته ۲۶ تا ۳۰ مراقبت در بارداری

در مراقبت سوم نیز مصاحبه و تشکیل پرونده انجام می گیرد که به بررسی وضعیت و شرایط جسمی و روحی فرد باردار می پردازد، سن بارداری را تعیین می کند.

آزمایش های CBC ونوبت دوم کومبس غیر مستقیم گرفته می شود.  

از نظر بیماری های پوستی، آنمی، منحنی وزن گیری، حرکت و رشد جنین و صدای قلب جنین، معاینه دهان و دندان مورد بررسی قرار می گیرد.

در مراقبت سوم یعنی از هفته ۲۸ تا ۳۴ بارداری آمپول روگام باید تزریق شود و واکسن آنفولانزا در صورت نیاز.

هفته های ۳۱ تا ۳۴ و ۳۳ تا ۳۵ مراقبت در بارداری

در این هفته ها نیز به شکایت های شایع مثل تنگی نفس، سرفه و سردرد، بررسی وضعیت مادر، اختلالات روانی، تروما، علایم PTL و PIH رسیدگی می شود.

معاینه بالینی نیز مثل هفته های گذشته بررسی بثورات پوستی، اندازه وزن، معاینه شکم به علاوه حال عمومی و رشد و حرکت جنین است.

هفته ۳۸ تا ۴۱ مراقبت در بارداری

مراقبت ششم تا هشتم بارداری مصاحبه و بررسی پرونده به مشابه هفته های گذشته  به علاوه تاریخ تقریبی زایمان است.

آموزش بهداشت فردی، دهان و دندان، فعالیت جنسی، علایم زایمان، آمادگی برای زایمان، شیردهی، مراقبت از نوزاد مشاوره می شود. 

مراقبت های قبل از بارداری

باردار شدن و مراقبت در بارداری از آن هر آنچه که مهم باشد آمادگی و مراقبت قبل از بارداری برای داشتن بارداری سالم و به دور از خطر دو چندان دارای اهمیت است. پیش از بارداری اقدامات بسیاری باید صورت گیرد که به توضیح آنها می پردازیم:

•  قبل از بارداری باید معاینات پزشکی پیش از بارداری انجام شود وضعیت شخص و سابقه پزشکی او از لحاظ داشتن بیماری ها مورد بررسی قرار بگیرد. اگر از برخی مکمل ها و دارو ها استفاده می کنید باید پزشک را در جریان قرار دهید چرا که می تواند برای جنین خطرناک باشند.
• سن زنان در بارداری دارای اهمیت است اگر در سنین نوجوانی باشند با خطر کم خونی، زایمان زودرس و پره اکلامپسی مواجه هستند. در سنین بالا در صورت نداشتن سلامت روانی و فیزیکی مناسب، خطر افزایش فشار خون، دیابت، زایمان زودرس و ناهنجاری های کروموزومی را بالا می برد.
• پیش از بارداری زنان باید وزن خود را به میزان مطلوبی برسانند چراکه چاقی بیش از حد مانع بارداری می شود.
•  پیش از بارداری حتما به دندانپزشک مراجعه کرده تا بیماری های دهانی  و دندانی شما درمان شود.
• قبل از بارداری توصیه می شود آزمایش های ژنتیکی را انجام دهید تا اطمینان حاصل کنید که فرزندی سالم به دنیا خواهید آورد.
• مصرف فولیک اسید به میزان ۴۰۰ میکروگرم در روز را از یک ماه قبل از بارداری آغاز کنید تا از نقص های بدو تولد پیشگیری کنید.
• طبق دستور پزشکتان پیش بروید و از مصرف بیش از حد مولتی ویتامین و ویتامین A جلوگیری کنید چرا که باعث نقص های بدو تولد می شود. مصرف ید و ویتامین D را نیز در برنامه دارویی خود قبل از بارداری قرار دهید.
• عدم استفاده از دخانیات، نوشیدنی های الکلی و مصرف سیگار پیش و بعد از بارداری از سقط جنین، زایمان زودرس و کاهش وزن شدید نوزاد در بدو تولد جلوگیری می کند.
• اگر تصمیم به بارداری دارید پیشنهاد می شود به اصلاح عادات غذایی خود بپردازید. سعی کنید در برنامه غذایی خود نوشیدن مایعات، مصرف مواد مغذی ، غلات ، غذاهای سرشار از کلسیم، پروتئین و آهن را بگنجانید تا فقر غذایی و ویتامینی نداشته باشید. ازمصرف کافئین به میزان زیاد پرهیز کنید.
• در کنار برنامه غذایی مناسب، از یک برنامه ورزشی منظم و مناسب نیز پیش از اقدام به بارداری پیروی کنید تا عضلات شما تقویت شده انعطاف بدنتان بالا رود و روحیه ی شادی داشته باشید تا هم از نظر جسمی بارداری سلامتی برای خود و جنین به ارمغان آورید و هم اینکه از لحاظ روحی با تغییرات خلق و خویی راحت تر کنار آمده روحیه خود را حفظ کنید وبارداری همراه با آرامشی را پشت سر بگذارید.

مراقبت های بارداری را در سه  بخش سه ماهه اول، دوم و آخر تقسیم بندی کردیم و جداگانه به شرح آنها می پردازیم.

مراقبت های سه ماهه اول بارداری

از جمله نخسین علائم بارداری، قطع قاعدگی به مدت حدودا یک هفته تا سه هفته است. همانطور که می دانید دوران بارداری ۹ ماه است که به سه تا سه ماهه تقسیم می شود. حیاتی ترین زمان بارداری سه ماهه اول است که مراقبت در این زمان ، بیشتر از هر زمان دیگر باید مورد توجه قرار گیرد چرا که احتمال سقط جنین در سه ماهه اول خیلی بالاست و سبک زندگی را باید بهبود بخشید.

با توجه به تغییرات ایجاد شده در بدن و تغییرات هورمونی، علائم بارداری در این ماه، با نشانه هایی همچون حالت تهوع صبحگاهی، درد سینه، سرگیجه، تپش قلب، لکه بینی، تغییر در خلق و خو همچون افسردگی، خستگی، زود رنجی همراه است.

پیروی از رژیم غذایی مناسب 

یکی از مهم ترین مراقبت ها در دوران بارداری خصوصا در سه ماهه اول، داشتن برنامه غذایی و تغذیه مناسب است. در رژیم غذایی خود علاوه بر افزایش مصرف مایعات، باید گوشت، لبنیات، سبزیجات، حبوبات گنجانده شود. ویتامین و مکمل هایی چون فولیک اسید، آهن و کلسیم را نیز با تجویز پزشک مصرف کنید. عموما در ماه دوم بارداری، دیابت بارداری شایع است به همین دلیل مصرف کربوهیدرات مواد قندی و نمک را باید به حداقل رساند وحتی قطع کرد.

انجام فعالیت های بدنی

از دیگر مراقبت ها ی کمک کننده در سه ماهه اول بارداری، انجام ورزش های سبک و نشاط آور چون پیاده روی، شنا و یوگاست که باید با تجویز پزشک انجام می گیرد. در این دوران سریع ورزش را متوقف کرده و آب بنوشید.

آزمایش های مورد نیاز سه ماهه اول

از اولین آزمایشات سه ماهه اول، آزمایش خون و سونوگرافی جهت تشخیص حاملگی خارج از رحم، تست پاپ اسمیر، عفونت های ادراری و … است. سونوگرافی nt نیز برای تشخیص ناهنجاری و اختلالات کروموزومی انجام می گیرد.

مراقبتهای سه ماهه دوم در بارداری

هفته چهاردهم تا پایان هفته بیست و هفتم شروع سه ماهه دوم است. در این زمان روند افزایش وزن، قد و چند قلو بودن جنین  مورد بررسی قرا رمی گیرد. با آزمایش ادرار پروتئین موجود در ادرار چک می شود. فشار خون مادر مورد بررسی قرار می گیرد. در این دوره سه ماهه ضربان قلب جنین را می شود شنید. از جمله معاینات معمول این سه ماهه سن جنین و ابعاد شکم مورد بررسی قرار می گیرند.

از جمله مراقبت در بارداری سه ماهه دوم می توان انجام آزمایشات لازم در این دوره و غربالگری را نام برد که در هفته پانزدهم تا هفدهم بارداری باید انجام گیرد. وضعیت جفت و بند ناف نیز با انجام سونو آنومالی مشخص می شود.

تغذیه در سه ماهه دوم

در این دوران سه ماهه که از لحاظ وزنی شرایط متفاوتی با سه ماهه اول ایجاد شده باید از نظر تغذیه به نکاتی توجه شود از جمله:

• از میوه و سبزیجات تازه استفاده کنید
• از غذاهای پرچرب پرهیز کنید
• برنامه غذایی مناسبی از پزشک خود دریافت کنید
• وعده های غذایی خود را زیاد کنید
• مصرف فست فود را کاهش دهید.

مراقبت های سه ماهه سوم بارداری

این دوره سه ماهه که به زایمان ختم می شود دوره ایی بسیار حساس برای مادران است چرا که با استرس و اضطراب زایمان همراه است. سه ماهه آخر با سه ماهه دوم نیز تفاوت دارد بخاطر اینکه جنین رشد کامل یافته، وزن مادر افزایش یافته و فشار زیادی را مادر باید تحمل کند که همین باعث ایجاد نگرانی ها درمادر می شود.

تغذیه در سه ماهه آخر بارداری

با داشتن رژیم غذایی مناسب، سلامتی خود و جنین را تضمین کنید. این برنامه غذایی باید سرشار از ویتامینها و مواد مغذی باشد از جمله:

• مصرف روزانه ویتامین D
• مصرف پروتئین
• استفاده از مواد غذایی سرشار از کلسیم به صورت روزانه
• مصرف تخم مرغ، شیر،ماست و پنیر

دانستنی های بارداری هفته به هفته  

بارداری از بعد از آخرین روز قاعدگی تا تولد نوزاد ۴۰ هفته طول می کشد. جنین از زمان شکل گیری تا تولد دستخوش تغییرات بسیاری طی سه ماهه اول، سه ماهه دوم و سه ماهه سوم می شود. در اینجا تقویم و جدول بارداری را مورد بررسی قرار می دهیم.

تغییر جنین تا هفته ۴ بارداری در سه ماهه اول

• رشد جنین به طول کمتر از یک سانتی متر
• شکل گیری سیستم عصبی
• شکل گیری سلول های قلب
• جوانه های بازو و پا رشد می کنند.

تقویم بارداری هفته هشتم در سه ماهه اول

• در این هفته قلب جنین شروع به تپیدن می کند
• اندام های جنسی شکل می گیرند.
• انگشتان دست و پا رشد می کنند
• اندام های جنین آشکارتر می شوند
• وزن جنین کمتر از ۱۱ گرم و طول جنین به ۵/۲ سانتی متر می رسد.

تقویم بارداری در هفته دوازدهم در سه ماهه اول

• طول جنین به ۵/۷ سانت و وزن ۲۸ گرم می رسد
• جنسیت جنین قابل تشخیص است
• پلک ها تا هفته ۲۸ بسته می مانند

تقویم بارداری هفته ۱۶ سه ماهه دوم

• طول جنین ۱۰ سانت و وزن حدودا ۸۵ گرم است
• اسکلت در حال تکامل یافتن است
• پوست شفااف و در حال شکل گیری است
• اولین مدفوع جنین در هفته ۱۶ انجام می گیرد.

تقویم بارداری هفته بیستم در سه ماهه دوم

• جنین می تواند بشنود
• قد جنین ۱۵ سانتی متر و وزن تقریبا ۲۵۵ گرم
• حرکات جنین احساس می شود
• ابرو، مژه و فرم ناخن ها شکل می گیرند
• موهای بسیار ظریفی دارد

تقویم بارداری هفته ۲۴ سه ماهه دوم

• سلول های خونی ساخته می شوند
• اثر انگشت شکل می گیرد
• موی سر رشد می کند
• جنین وزن می گیرد و لایه ایی از چربی ذخیره می کند
• قد ۳۰ سانتی متر و وزن حدودا ۶۸۰ گرم
• جوانه های چشایی شکل گرفته و ریه نیز تشکیل می شود

تقویم بارداری در هفته ۳۲ سه ماهه سوم

• حرکات جنین افزایش می یابد
• قد ۴۰ سانتی متر و وزن ۸/۱ کیلوگرم
• جنین می تواند چشم ها را باز و بسته کند
• استخوان ها کاملا شکل گرفته اند
• ریه در حال شکل گیری است ولی تنفس انجام می شود

تقویم بارداری هفته ۳۶ سه ماهه سوم

• چربی بدن جنین افزایش می یابد
• حرکات کمتر می شود
• جنین به طول ۴۵ سانتی متر و وزن حدود ۷/۲ کیلوگرم
• ورنیکس که پوشش مومی محافظ جنین است ضخیم تر می شود

تقویم بارداری هفته ۳۷ تا ۴۰ سه ماهه سوم

• وزن جنین تا ۴ کیلوگرم رسیده است
• جنین به طور کامل رشد کرده است

چه کارهایی در بارداری خطرناک است

علائمی که در سه ماهه آخر بارداری باید مورد توجه و اهمیت قرار گیرند که به عنوان علائم هشداردهنده هستند  که در این شرایط سریعا باید پزشک را در جریان قرار دهید عبارتند از:

• پارگی زودرس کیسه آب که ممکن است به علت ضربه محکم به شکم، فشار خون بالا، عفونت دستگاه تناسلی و دیابت باشد.
• خونریزی های شدید که دلایل آن می تواند پایین بودن یا جدا شدن جفت از دیواره رحم، التهابات رحم و سقط جنین باشد.
• توجه به حرکات جنین خصوصا در هفته های آخر بارداری اهمیت بسیاری دارد. اگر از هفته ۲۸ تا ۳۰ بارداری، حرکت جنین کاهش پیدا کرد هشدار جدی ست که از جمله دلایل آن می توان به وزن کم جنین و اختلال در اکسیژن رسانی به جنین و کاهش مایع آمنیوتیک اشاره کرد که می توانند باعث کم تحرکی در جنین شوند. 

نتیجه گیری

باردار شدن دوره ایی بسیار شیرین و در عین حال حساس است. به دلیل تغییرات ایجاد شده باعث می شود که مادر بسیار آسیب پذیر شود از این رو باید مراقبت در بارداری را از اساسی ترین کارها قرار داده و تحت مراقبت ها و معاینات پزشکی قرار گیرد و در ضمن در منزل نیز نکاتی را رعایت کرده و مورد توجه قرار دهد ازجمله رعایت بهداشت فردی برای جلوگیری از مبتلا شدن به انواع عفونت ها، پیروی از رژیم غذایی سالم و انجام ورزش های منظم و روزانه.